Ik wil jullie graag voorstellen aan Sara* en Bram*.

Sara is 10 jaar. Ze houdt van lekker bewegen en ze is graag buiten. Op school gaat het niet lekker. Ze wordt snel boos en laat agressief gedrag zien. Ook heeft ze moeite om mee te komen met de lesstof. Zoals ze zelf zegt: “Het is gewoon lastig om te concentreren op wat ik moet doen”. Ouders geven ook aan dat het lastig is om haar te motiveren om bijvoorbeeld het lezen te oefenen.

Dan hebben we Bram. Hij is 11 jaar. Op school gaat het eigenlijk heel goed. Hij heeft zijn draai gevonden. Bram haalt goede cijfers en mag ook naar een plus klas, zodat hij meer bezig kan zijn met zijn interesses. Deze plus klas geeft hem extra motivatie. Bram heeft altijd al makkelijk kunnen leren. In de klas hoeft het één keer uitgelegd te worden en hij weet wat hem te doen staat. Hij loopt er wel tegenaan dat hij veel langer over iets door denkt dan zijn leeftijdsgenoten. Voor Bram is het sociaal lastiger met zijn leeftijdsgenootjes. Hij gaat liever om met oudere kinderen.

Twee kinderen maar totaal verschillend. Toch hebben ze één ding gemeen. Ze zijn namelijk allebei hoogbegaafd. Bij Bram is het overduidelijk. Helaas voor Sara was het een lange tijd niet duidelijk. Er werd vanuit gegaan dat ze zwakbegaafd was, maar uit de test bleek iets heel anders… namelijk hoogbegaafd. Extra belangrijk dus dat er (meer) aandacht is voor hoogbegaafdheid. Er doen namelijk nog veel misverstanden de ronde. Zo ook in het verhaal van Sara. Hoogbegaafdheid wordt regelmatig gezien als een luxeprobleem. Ze worden gezien als slim en dat het hen allemaal maar makkelijk afgaat. Maar waar niet bij stil wordt gestaan is dat hoogbegaafdheid nog zoveel meer is dan alleen hoge cijfers halen.

Het gezicht van hoogbegaafdheid

Hoogbegaafdheid kan grofweg in twee soorten worden onderverdeeld. Je hebt schoolse hoogbegaafdheid (de situatie van Bram) en je hebt de creatieve hoogbegaafdheid (de situatie van Sara). Beide soorten hebben hun voordelen, maar ook zeker aandachtspunten.

 Laten we eerst kijken naar de schoolse hoogbegaafdheid. Dit zijn de kinderen die makkelijk kunnen leren. Ze halen vaak goede cijfers op school en in sommige gevallen mogen ze zelfs een klas overslaan. Belangrijk voor deze groep kinderen is dat ze uitdaging krijgen, want anders krijg je een heel ander kind te zien. Krijgen ze onvoldoende uitdaging, dan kunnen ze hun kwaliteiten onvoldoende benutten en lopen ze van binnen vast. Het is logisch dat ze zich dan terugtrekken. Het betekent ook niet dat als ze een klas hebben overgeslagen, dat het hiermee klaar is. Voor even kan dit helpen, maar ook daarna blijven ze behoefte hebben aan uitdaging. Ook kan er nog een ‘probleem’ ontstaan. Op de basisschool gaat het ze vaak makkelijk af, maar wanneer ze op de middelbare school terecht komen, kunnen ze ineens problemen krijgen met leren. Ze zijn niet gewend om moeite te moeten doen om nieuwe dingen te leren. Eigenlijk weten ze niet hoe je moet leren. Kortgezegd moeten ze leren hoe je leert. Waar ze op de basisschool meer bij de hand werden genomen, worden ze op de middelbare school veel vrijer gelaten. Maar wanneer deze kinderen op hun plek zitten en weten hoe het leren werkt, dan gaat het ze gemakkelijk af.

Dan hebben we de groep creatieve hoogbegaafden. Creatief zegt trouwens niks over handigheid of artistiek zijn. Het gaat over de manier van denken. Deze groep denkt namelijk op een andere manier. Ze zijn heel goed in verbanden met elkaar leggen. Elk nieuw stukje informatie wordt in verband gebracht met stukjes die ze al wisten. Er wordt al snel een heel nieuw idee in hun hoofd gevormd. Wanneer ze hun kwaliteiten niet (volledig) kunnen benutten, ontstaat er vaak boosheid en agressie. Van binnen kropt de frustratie zich op en dat komt een keer naar buiten. Dit is ook de groep die het minste opvalt. Er wordt eerder gedacht dat ze zwakbegaafd zijn, dan dat ze hoogbegaafd zijn. Mede doordat ze geen hoge cijfers halen, maar eerder onderpresteren. Het is voor deze groep ook niet makkelijk leren. Ze ervaren vaak weinig concentratie en kijken bijvoorbeeld liever naar buiten. Maar onderschat niet hoeveel ze even goed oppikken van de lesstof. Ook de motivatie om (nieuwe) dingen te oefenen is soms ver te zoeken. Tot slot kunnen ze een kleine ruimtelijk werkgeheugen hebben, waardoor ze het lastig vinden om volgordes van dingen te onthouden. Het kan bijvoorbeeld lastig voor hen zijn om verschillende oefeningen te onthouden en achter elkaar uit te voeren.

Hoogbegaafdheid en faalangst

Een ander aandachtspunt bij hoogbegaafdheid is faalangst. In veel gevallen gaan hoogbegaafdheid en faalangst hand in hand samen. Dit komt enerzijds vanuit de kinderen zelf, anderzijds heeft de omgeving hier invloed op. Laten we eerst kijken naar de kinderen zelf. Van nature zijn de meeste hoogbegaafde kinderen erg perfectionistisch. Ze leggen de lat voor zichzelf erg hoog. Als deze kinderen hun zelfopgelegde lat niet kunnen halen, worden ze vaak bang om te falen. Daarnaast hebben kinderen met hoogbegaafdheid vaak het gevoel dat ze geen fouten mogen maken.

Wanneer mensen horen dat iemand hoogbegaafd is, worden al snel de verwachtingen hoger gelegd dan bij kinderen zonder hoogbegaafdheid. De gedachte is vaak: “Maar hij is toch hoogbegaafd, dan moet hij dit wel kunnen”. Maar zoals je eerder hebt gelezen, is dit lang niet altijd het geval. Doordat de verwachtingen hoger liggen, voelt het hoogbegaafde kind al snel meer druk. Een kind met hoogbegaafdheid is zich bewust van deze verwachtingen en probeert in de meeste gevallen de lat nog hoger te leggen om aan de verwachtingen te voldoen. Wanneer hoogbegaafden hoge eisen aan zichzelf stellen, betekent dat hun perfectionisme nog meer een rol gaat spelen. Ze moeten alles perfect doen van zichzelf. En fouten maken is dan uit den boze.

De kracht van de coachhond

Ook bij hoogbegaafdheid kan de coachhond zijn kracht laten zien. Allereerst kan de coachhond ondersteunen bij de motivatie. Oefenen met de hond is leerzaam, maar bovenal brengt het veel plezier. Denk aan het oefenen met lezen. Dit is lang niet zo leuk als wanneer je het samen met de hond gaat oefenen. Daarbij heeft het ook invloed op de concentratie. Soms is de coachhond ook even zijn concentratie kwijt. Voor kinderen die dit ook hebben, brengt dit herkenning. Hoe kunnen we er voor zorgen dat de hond weer geconcentreerd aan het werk gaat? Wat helpt jou om weer geconcentreerd aan het werk te gaan? Maar het kan ook op een andere manier werken, via de hond de concentratie weer terugkrijgen. De coachhond kan ook ondersteuning bieden bij het vergroten van het ruimtelijk werkgeheugen. Door oefeningen met de hond te doen en dit steeds vaker achter elkaar te plakken, train je de vaardigheid om dingen te onthouden en achter elkaar uit te voeren. Tot slot kan de coachhond een mooie bijdrage leveren bij het probleem faalangst. De coachhond doet namelijk niet aan goed of fout, maar vindt het veel leuker om gezellig samen bezig te zijn. Lukt een oefening niet in één keer? Geen probleem, de coachhond gaat de oefening geduldig nog een keer met je oefenen. Lukt het nog steeds niet? Dan kun je het nog een keer proberen of misschien wil je onderzoeken of het op een andere manier kan. Lukt het nu wel? Dan zal de coachhond dit bij je voelen en ook blij zijn. En dit is nog maar een kleine greep uit de kracht van de hond bij hoogbegaafdheid. Ze kunnen nog bij zoveel meer ondersteuning bieden, maar dat kun je beter zelf gaan ervaren 😊

*Sara en Bram zijn fictieve namen